'Kind van een andere tijd', het verhaal van een Hongaarse vluchteling

Zondag 27 december 2009 - Hoewel het boek 'Kind van een andere tijd' van Vera Illés (1945 -) al in 1992 uitkwam, heeft dit fascinerende verhaal nog steeds alles in zich om opnieuw te worden gelezen. En voor de nieuwe generatie Hongaarse studenten die Nederlands studeren of hebben gestudeerd, geeft dit boek een persoonlijk venster op die tijden, zowel in Hongarije als in Nederland, waarvan ze wel hoorden maar die ze niet zelf hebben meegemaakt.

Dit kind van een andere tijd was Vera Illés zelf, een Hongaars meisje dat op tienjarige leeftijd met haar ouders en zusje midden in de nacht de Oostenrijks-Hongaarse grens passeerde. Daarmee kozen ze voor de onzekere toekomst, voor een leven in Nederland.
Met deze woorden zou ook het verhaal kunnen beginnen van honderdduizenden andere Hongaarse vluchtelingen die in 1956 op zoek gingen naar de vrijheid. De gebeurtenissen in Boedapest, de demonstraties, Russische tanks op straat, het straatverbod, de huiszoekingen en de angst voor antisemitisme brachten veel mensen, waaronder veel joden, ertoe naar Westen te vluchten.

Na een tijdelijk verblijf in Oostenrijk kwamen ze in Nederland terecht, eerst in Den Dolder en vervolgens in Amsterdam. Illés beschrijft de eerste moeilijkheden met een vreemde taal, hoe zij Nederlandse vrienden maakte, hoe zij uiteindelijk Nederlandse is geworden en zichzelf heeft gevonden. Ze leerde Nederlands en werd een succesvol journaliste en ze schreef onder meer voor NRC Handelsblad en Elsevier. Een belangrijk verschil tussen de onderwijssystemen van de twee landen zoals zij dat heeft ervaren, verwoordt zij aldus: "We waren het land ontvlucht waar arbeiderskinderen juist de grootste voorrechten genoten en waar kinderen zoals wij kansloos zouden zijn geweest. Hier kregen we juist alle kansen." In het boek leren we verder behalve haar familieleden ook de interessante bijfiguren kennen die haar leven hebben bepaald zoals bijvoorbeeld de "vrouw met het kunstbeen", een geheimzinnig echtpaar, haar Nederlandse leraar Fred Batten en David, de leider van een joodse vereniging.

Toen zij in de zomer van 1969 voor het eerst een bezoek aan Hongarije bracht, probeerde zij de stad van haar oorsprong te verkennen. Zij zocht naar de bekende plaatsen geuren en smaken uit haar kinderjaren: "Voedsel werd een feest van herkenning en ik leek onverzadigbaar. De stad daarentegen stelde mij teleur. Bijna niets klopte er met mijn herinneringen." Zij vond de stad grijs, saai en treurig.

De sfeer van na de omwenteling van 1989 beschrijft zij in het laatste hoofdstuk, dat in de tweede druk aan het verhaal is toegevoegd. Toen was ze als correspondent in Hongarije werkzaam en probeerde zij zich in het leven in Hongarije "onder te dompelen", maar kon ze er zich toch niet thuis voelen. De sfeer was bedrukt en vervuld van angst en onzekerheid over de toekomst, over de saneringen ten gevolge van de overnames van staatbedrijven en over alle nadelen van het groeiende aantal buitenlanders. Volgens Vera Illés hebben de meeste Hongaren een innige band met hun land, taal en cultuur. Zij voelt die band ook wel, maar blijft toch banneling tussen twee werelden. Hoewel zij indringend haar gevoel van ontheemd te zijn beschrijft, vormt haar levensverhaal tegelijkertijd een verbindende schakel tussen Hongarije en Nederland

Zij vertelt haar verhaal in een zorgvuldige, ingetogen en heldere schrijfstijl. De lezer kan de plaatsen en straten in zowel Nederland als Boedapest herkennen en tijdens het lezen voel je jezelf als een vriend van haar die haar belevenissen en gevoelens deelt. Het liefst zou je haar in het vreemde land ondersteunen en haar helpen de juiste weg te vinden.