Sombere zondag
Donderdag 12 maart 2015 - Het was op 8 maart de laatste zondag dat Hongaren boodschappen konden doen bij grote supermarkten en mega-stores. Op zondag 15 maart treedt de nieuwe winkelsluitingswet in en daarna worden alle zondagen saai, misschien zelfs wel somber... 'Szomorú vasárnap'. Het zal allemaal wel loslopen. Zo heel lang is het niet geleden dat op zondag de meeste winkels gesloten waren, we kunnen daar best opnieuw aan wennen.De Ikea en Praktiker blijven door de week en op zaterdag langer open en voor een broodnodig flesje of pakje kun je nog steeds bij de buurtsuper terecht. Misschien wordt voor sommigen de zondag wel wat saaier, maar echt zo somber als de Hongaarse artiest Rezső Seress het in 1933 vanuit zijn vers geldolven graf in 'Szomorú vasárnap' bezong, wordt het natuurlijk nooit. Sinds zijn liefje op die bewuste zondag, hij stond met witte bloemen in zijn hand, niet op kwam dagen, was er voor hem geen reden meer om te leven. De zondag werd sindsdien somber en op de Utolsó vasárnap, de laatste zondag, stond de priester aan zijn graf.
Over het lied van Seress (1889-1968) is veel, ook veel onzin, geschreven. Dit dieptreurige lied zou door de melancholische muziek en de tekst over een niet te dragen liefdesverdriet mensen hebben aangezet tot zelfmoord. Niet alleen in Hongarije, maar wereldwijd werden veel zelfmoorden, in Amerika zelfs honderden, gekoppeld aan dit lied en het kreeg de de macabere titel 'Suicide Song'. Aan het eind van de jaren dertig toen de Engelstalige, niet letterlijke, vertaling verscheen onder de titel 'Gloomy Sunday', met Billie Holiday in 1941 als een van de meest bekende vertolksters, onstonden er nog meer mythes over het hoe en waarom van dit lied. Rezső Seress heeft in ieder geval de muziek gecomponeerd, het lied als eerste gezongen en het schijnt dat hij zelf eerst een andere tekst geschreven had. De crisisjaren en het opkomende fascisme inspireerden hem tot 'Vége a világnak - Het einde van de wereld'. De tweede tekstversie kwam van de hand van de dichter László Jávor. Maar draaide het nu om het liefdesverdriet van Seress, of juist om dat van Jávor? En ja, Seress pleegde zelfmoord, maar dat deed hij pas toen hij al 79 jaar oud was, hij sprong uit het raam van zijn woning in Boedapest. Dat zouden we nu zelfeuthanasie noemen. Mocht u zich nou voortaan vervelen op de saaie zondag, niet leuk met het hele gezin aan tafel, een stuk gipsplaat nodig maar de Praktiker dicht, of trek in Zweedse balletjes en de Ikea gesloten, heeft u zelfs geen eens aanspraak van de buren op een zo'n grijze zondag in november, laat dan lekker luid Szomorú vasárnap uit de boxen schallen, zing mee en bedenk: het kan echt nog allemaal veel erger in het leven, Seress en Jávor kunnen daar van meepraten.
| Szomorú vasárnap | Sombere zondag | ||
| Szomorú vasárnap | Op een sombere zondag | ||
| száz fehér virággal | stond ik met honderd witte bloemen | ||
| vártalak kedvesem | verzonken in gebed | ||
| templomi imával. | op je te wachten, mijn lief. | ||
| Álmokat kergető | Die zondagmorgen | ||
| vasárnap délelőtt, | voortgestuwd door dromen, | ||
| bánatom hintaja | sloeg de slinger van mijn verdriet | ||
| nélküled visszajött. | terug zonder jou. | ||
| Azóta szomorú | Sindsdien | ||
| mindig a vasárnap, | zijn alle zondagen somber, | ||
| könny csak az italom, | ik drink slechts tranen, | ||
| kenyerem a bánat. | verdriet is mijn brood. | ||
| Szomorú vasárnap. | Sombere zondag | ||
| Utolsó vasárnap | Kom toch mijn lief | ||
| kedvesem gyere el, | op deze laatste zondag, | ||
| pap is lesz, koporsó, | de priester komt ook, met doodskist, | ||
| ravatal, gyászlepel. | een lijkbaar en rouwkleed. | ||
| Akkor is virág vár, | Ook nu wacht een bloem op je, | ||
| virág és - koporsó. | een bloem - en een doodskist. | ||
| Virágos fák alatt | Onder bloeiende bomen | ||
| utam az utolsó. | ga ik voor het laatst op reis. | ||
| Nyitva lesz szemem, hogy | Maar mijn ogen zijn open, | ||
| még egyszer lássalak. | ik wil je nog één keer zien. | ||
| Ne féj a szememtől, | Wees niet bang voor mijn ogen, | ||
| holtan is áldalak... | ik zegen je, ook vanuit de dood... | ||
| Utolsó vasárnap | De laatste zondag |
>>>> Vertaling: Gwenda Zuurbier
Van Engeland tot Spanje, van de VS tot Zuid-Korea en van Frankrijk tot Thailand, het lied is overal ter wereld gecoverd, en het werd gezongen in de Duits-Hongaarse speelfilm Ein Lied von Liebe und Tod uit 1999, beter bekend onder de Engelse titel 'Gloomy Sunday'.
>>>> De originele uitvoering door Seress
>>>> Billie Holiday... onverbeterbaar
>>>> En een erg lekkere versie van Portishead
>>>> Tom de Smet