Hongaarse corruptie op de intensive-care

Dinsdag 24 mei 2011 - Als het om corruptie gaat, scoort Hongarije hoog. Zo valt te concluderen uit de nieuwe rapporten van Ernst & Young. Van 26 Europese landen komt Hongarije op de tweede plaats, na Rusland. Het beeld lijkt duidelijk: smeergeld betalen om openbare aanbestedingen te winnen, klanten belonen, schoorsteenvegers afkopen. Het komt allemaal voor in Hongarije.

Wie met deze tweede plaats geen genoegen wil nemen, vraagt zich al snel af in hoeverre deze resultaten de reële situatie weerspiegelen. De onderzoekers hebben namelijk in beide gevallen gekozen voor een bepaald subjectieve benadering. In het vergelijkend onderzoek naar Europese corruptiepraktijken werden zo duizenden werknemers ondervraagd over hun ervaringen. In het tweede, specifiek Hongaarse onderzoek (verricht in opdracht van de Hongaarse overheid), staan de ervaringen en belevingen van een andere groep respondenten centraal, de managers van de Hongaarse top 300-bedrijven.

Waar vuur is, kan rook zijn. Natuurlijk. Maar wat is nu precies de informatiewaarde van de volgende uitkomst? In het top 300-bedrijven onderzoek geeft een derde van de Hongaarse respondenten aan geen problemen te hebben om in een omkopingszaakje te stappen, mocht dat de zaak vooruithelpen. Dat zegt vast wel iets over de vraag hoe vaak corruptie in het dagelijks leven voorkomt. Maar het zegt ook heel wat over de respondenten zelf. Een Nederlandse manager van een top 300 bedrijf, zou zich waarschijnlijk wel drie keer bedenken voordat zij haar criminele neigingen aan een onderzoeker toe zou vertrouwen. Hongaren niet, die zijn er misschien zelfs wel trots op. Of denken inderdaad dat het normaal is, omdat er op elke straathoek over geklaagd wordt. Corruptie is in Hongarije namelijk geen taboe. Sterker nog, Hongaren denken te weten dat corruptie overal voorkomt.

Dat subjectiviteit een rol speelt, zien we wel vaker bij dit soort onderzoeken. De grootste oplichters, zo luidt de gemeenschappelijke mening, zitten steevast in de regering en in het parlement. Terwijl een van de sectoren waar Hongaarse respondenten vaak opvallend mild over zijn de gezondheidszorg is. Merkwaardig, want als er één Hongaarse sector is waar 'bijbetalen' vaste prik is, dan is het wel de gezondheidszorg.

Bij corruptie is het net als met kindjes maken: er zijn er twee voor nodig. Zonder hier in anekdotische bewijsvoering te willen vervallen, lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat het geschreeuw en getier veel weg heeft van een schot in eigen voet. De vruchten worden door beide kanten geplukt, want corruptie is niet altijd machtsmisbruik. De daadwerkelijk vervelende, klassieke vormen van corruptie (twee flessen wijn voor de douane en de rest mag mee de grens over) zijn vrijwel verleden tijd. Ook binnen het politiecorps lijken er resultaten te worden geboekt. Blijven over: de overheid (vergunningen en controles), het zakenleven en de gezondheidszorg. Drie sectoren waar beide partijen belang bij hebben. En waar Hongarije patent op heeft en meer oog voor moet krijgen. Volgend jaar steken we Rusland naar de kroon. Wie help er mee?