Lajos Kalános, een bewogen leven beschreven
Vrijdag 3 februari 2012 - Onlangs kwam het boek 'De vluchteling, zijn camera als wapen tegen onrecht' uit, een boek dat handelt over het leven en werk van de Hongaar Lajos Kalános die in 1956 naar Nederland vluchtte en beroemd werd door de internationale reportages die hij maakte als cameraman voor onder meer het actualiteitenprogramma Brandpunt.
Vijf jaar zat hij in de gevangenis omdat hij er van beschuldigd werd dat hij samenzweerde tegen het communistisch bewind dat toen in Hongarije aan de macht kwam. In Nederland werd Kalános na een stage bij het Cinecentrum zelfstandig cameraman en filmde hij onder meer voor het Polygoon Journaal, reclamebureaus en televisie. Daarna werkte hij jarenlang voor actualiteitenprogramma's, veelal in oorlogsgebieden en dictatoriale landen. Lajos Kalános is nu tachtig jaar oud en woont met zijn vrouw Jutka in Naarden.
In het kader van het verschijnen van het boek De vluchteling zond KRO Brandpunt in januari opnieuw de documentaire 'Mijn oude vriend Lajos' uit 1990 uit. Daarin gaat Kalános samen met programmamaker Fons de Poel terug naar Boedapest, terug naar de beruchte gevangenis aan de Fő utca, naar zijn cel die daar hij deelde met andere gevangenen. Hij spreekt over zijn celgenoten die het niet overleefden of niet konden vluchten, en gaat op bezoek bij een oude vriend uit die jaren die fysiek en mentaal gebroken zijn oude dag gedwongen moet slijten op bed.
Deze documentaire is vooral zo indrukwekkend omdat je intens mee kan voelen met Kalános en mee terug genomen wordt in zijn herinneringen. In 1990 werd in een veel rustiger tempo gefilmd dan nu, dus het is geen flitsend snelle reportage. Ook als Kalános nadenkt, huilt of stil is, met op de achtergrond de steeds aanwezige jonge gevangenisbewaker die zich geen houding weet te geven, wordt rustig doorgefilmd. Zoals in het artikel in de De Volkskrant van 30 januari 2012 door Veerle Corstens zo mooi is opgetekend: „De kamer vult zich met zijn passie als hij vertelt over zijn werk en zijn verleden, afgewisseld met stiltes die ineens vallen. Als hij iets wil verduidelijken begint hij met: 'Luister even , lieve schat'. En soms: 'Je moet even niet schrijven, alleen maar luisteren'."
Woorden van die strekking lijken ook wel door Kalános tijdens de opnames in 1990 tegen de filmploeg gezegd te zijn, daar aan de houten tafel in de gevangeniscel waarin hij tot de opstand van 1956 zat opgesloten. Alsof hij zei: 'Neem de rust jongens, filmen maar en luister naar mijn verhaal'.
'Luisteren, kijken en het goed tot je door laten dringen'. Als je de documentaire 'Mijn oude vriend Lajos' bekijkt ontkom je daar niet aan, je wordt vanzelf stil.
>>>> Tom de Smet
>>>> KRO Brandpunt 1990 – Mijn oude vriend Lajos, terug naar de hel van toen
| De Vluchteling – Lajos Kalános | |
| Onder redactie van Frans Tervoort, | |
| met bijdragen van onder meer: Fons de Poel, Ton Verlind en Aad van den Heuvel | |
| Uitgeverij Aspekt | |
| ISBN: 9789461531803 | |
| € 19,95 |
.