Patstelling in de Roma-dorpen: door te vluchten kun je winnen

Burgerwacht

In heel Hongarije komen burgerwachten voor, vaak ook met uitrusting, auto's, en onderscheidende kledij. Deze reguliere burgerwachten zijn voor het merendeel aangesloten bij een overkoepelende burgerwacht-organisatie, die strenge regels hanteert voor de leden. De burgerwachten werken nauw samen met de politie en de lokale overheden. Ook zijn er voorschriften ten aanzien van de kledij, die bijvoorbeeld niet mag lijken op de uniformen van verboden of bepaalde historische organisaties. Alleen zelfverdedigingswapens mogen worden gedragen.

Magyar Gárda

Magyar Gárda is één van de eerste vormen van extreem-rechtse vereniging op 'straatniveau', die in het democratische Hongarije werd opgericht. De groepering bestond van 2007 tot 2009, onder leiding van de huidige Jobbik-leider Gábor Vona. De Gárda werd uiteindelijk verboden omdat vastgesteld werd dat de feitelijke activiteiten de rechten en vrijheden van andere burgers schaadden, iets wat niet in overeenstemming was met de geregistreerde basisregels van de vereniging en de beweging. Daarna is de vereniging opnieuw actief geworden, onder de naam Új Magyar Gárda (Nieuwe Hongaarse Garde), zij het met een voorzichtiger stijl in het openbaar.

De Gárda ging veel verder dan alleen een burgerwacht. Het was sterk op weg om een snel-mobiliseerbaar prive-legertje te worden, met een militaristische leiding en steun van politieke partijen (MIÉP en later de Jobbik). De strijd van de openbare instanties tegen de Gárda had van aanvang aan al het karakter van een kat-en-muis- spelletje. Zo is het moeilijk om de vereniging aan te pakken, zolang deze actief is op prive-grond, een positie die de Gárda en navolgers nog steeds uit weten te buiten voor het houden van manifestaties en oefeningen.

Jobbik

Jobbik is de nieuwere extreemrechtse politieke partij en met 47 zetels van de 386 in het parlement de enige die momenteel in het parlement is vertegenwoordigd. Belangrijkste aandachtspunten in hun politiek zijn de nationalistisch getinte bescherming van Hongarije waarbij ze heftig ageren tegen globalisatie, Europese Unie, corruptie, en niet in de laatste plaats, de zigeunercriminaliteit. Ook de Fidesz wordt door de Jobbik regelmatig aangevallen, wat de gevoeligheid van Orbán cs. voor de populariteit van de beweging kan verklaren.

Szebb Jövőért Polgárőr Egyesület (Burgervereniging voor een betere toekomst) is een van de grotere nieuwe burgerwachtklonen van de Magyar Gárda. De nieuwe burgerwachtgroeperingen zijn niet aangesloten bij de nationale organisatie en kenmerken zich ondubbelzinnig door het gebruik van meer of minder verhulde tekens van de Magyar Gárda. Zo zijn de gebruikte uniformen uitgesproken militaristisch en soms historisch beladen. De leden gebruiken openlijk symbolen van discutabele origine - mutsen die lijken op die van de fascistische Nyilas-beweging uit de Tweede Wereldoorlog, de Árpádvlag of een imitatie daarvan - en gaan zich veelvuldig te buiten aan uiterlijk vertoon als groeten en marcheren. Onder elkaar verwelkomen de aanhangers de associatie met vroegere bewegingen als de Csendőrség (opnieuw een discutabel politieleger uit het Horthy-tijdperk) maar in het openbaar worden de regels in acht genomen.

De legitimiteit van de Jobbik-bewegingen wordt namelijk nauwlettend in de gaten gehouden en de discipline van de leden is opmerkelijk. In sommige gevallen spreken kritische betrokkenen dan ook van een zorgvuldig georkestreerde actie met een aanzienlijke rechtstechnische ondersteuning. Voor zover mogelijk worden de voorwaarden eerbiedigd, waarbij gelet wordt op het verkrijgen van de instemming van lokale burgers, de (bereidheid tot) samenwerking met het plaatselijke bestuur, het niet (openlijk) uitlokken van geweld, het selectief en overwogen voeren van contact met de media, en andere gedragscodes.

Demonstraties en patrouilles

Niet elke plaatselijke manifestatie van de Jobbik leidt direct tot het instellen van een burgerwacht en niet elke actieve burgerwacht gaat gepaard met demonstraties. De voorwaarden voor het houden van demonstraties zijn, vanzelfsprekend, van een andere rechtskundige orde dan het houden van burgerpatrouilles.

Op het randje

Dat de Fidesz moeite heeft om in te grijpen komt zowel door het omzichtige optreden van de groepen, als ongetwijfeld ook door politieke overwegingen. De Jobbik hebben met dit thema een kiezersbasis aangeboord die de machthebbers niet zonder meer van zich wil vervreemden. Op het hoogste niveau is Sándor Pintér, Minister van Binnenlandse Zaken, de aangewezen figuur om op te treden. Ook zijn handelen is echter niet doorslaggevend. De politiemachten die naar de 'belegerde' dorpen worden gestuurd doen weinig anders dan identificeren en wachten. Een nieuwe kunstgreep van Pintér, het afkondigen van een speciale politieactie in de regio ten einde de burgerwachten weg te kunnen sturen, leidt tot weinig resultaat. Sterker nog, de plaatselijke woordvoerder in Hajdúhadháza en parlementslid voor de Jobbik-partij, Rubi Gergély, gaat openlijk de juridische confrontatie aan en roept Pintér inmiddels al op om af te treden.

De politieke en juridische patstelling wordt echter ook ingegeven door onduidelijkheid. Zo worden de acties van de Jobbik door henzelf legitiem geacht op het moment dat ze er 'op uitnodiging' aanwezig zijn. De burgerwachten laten de pers dan ook graag de giften zien, die ze van lokale bevolking hebben gekregen. Om dezelfde reden zijn de manifestaties - waarbij standaard Jobbik-politici ter plekke speeches komen houden - belangrijke propoganda-onderdelen. Door petities te laten ondertekenen door de plaatselijke bevolking, bijvoorbeeld, werken de burgerwachten aan hun image van legitimiteit.

Een speciaal geval ontstaat als de leiding van de plaats achter de actie staat. Tiszavasvári, bijvoorbeeld, haalt op dit moment het nieuws al niet meer, omdat de burgemeester zelf Jobbik-lid is. In de andere plaatsen spant het er om. In Gyöngyöspata is de burgemeester afgetreden, zodat er op dit vlak geen aanspreekpunt meer is. De acties van de burgerwacht hebben hier een nieuwe legale vorm aangenomen. Op een stuk prive-land, buiten het dorp, wordt nu een opleidingskamp gebouwd. Dat om die reden groepen Jobbik door de straten van de zigeunerkolonie lopen, of marcheren, geeft dan ook weer aanleiding tot nieuwe hoofdbrekens om de juridische situatie te duiden en op te kunnen treden tegen de massale aanwezigheid van de hobby-militairen. Intussen is de politie begonnen met het geleidelijk afvoeren van de leden rondom het kamp, onder de noemer garázdaság (verstoring van de openbare orde).

In Hajdúhadházi zegt de burgemeester weliswaar niet gediend te zijn van het optreden van de Jobbik, hier actief onder de naam Szebb Jövőért, maar ook daar voelt de burgerwacht zich sterk genoeg om zich niet uit te laten roken.

Volgens de wet is het oproepen van angstgevoelens een strafbaar feit, dus de groeperingen die aan de kant van de zigeuners staan, zien mogelijkheden genoeg om in te grijpen.

In Gyöngyöspata is het grootste deel van de vrouwen en kinderen inmiddels geёvacueerd.